W zakresie korzystania przez uprawnionego z utworu (a zatem z dobra niematerialnego będącego przedmiotem prawa autorskiego) jednym z najważniejszych zagadnień w praktyce pozostaje umowa licencji, która potocznie nazywana jest po prostu „licencją”. Przedmiotowa umowa jest tak istotna, ponieważ w takim przypadku, gdy podmiot uprawniony z zakresu majątkowych praw autorskich nie zamierza przenosić na kogoś majątkowych praw autorskich do utworu, to właśnie licencja stanowi podstawowe narzędzie umożliwiające zalegalizowanie korzystania z utworu przez osobę trzecią
Przedmiotem niniejszego artykułu są najważniejsze zagadnienia związane z umową licencyjną, a w szczególności, forma umowy licencyjnej oraz przedmiot umowy licencyjnej i jej zakres.
Spis treści
Co jest przedmiotem umowy licencji?
Omawiając umowę licencyjną należy rozpocząć od odpowiedzi na podstawowe pytanie o to, co stanowi jej przedmiot, a to z kolei łączy się z przedmiotem ochrony praw autorskiego.
Jak zostało to opisane w innym artykule na stronie Kancelarii pt. „Czym jest plagiat” przedmiotem ochrony na gruncie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Dz. U. nr 24, poz. 83 ze zm. (dalej również jako: „pr. aut.”) jest utwór zdefiniowany w art. 1 ust. 1 pr. aut. jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci.
To zatem właśnie utwór stanowi przedmiot umowy licencyjnej, która to umowa uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu w sposób i w zakresie określonym w udzielonej licencji.
Na czym polega udzielnie licencji?
Istota umowy licencyjnej została zdefiniowana przez ustawodawcę w art. 67 ust. 1 pr. aut. Zgodnie z tym przepisem:
„Twórca może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania.”
Licencja polega zatem na tym, że twórca (a precyzyjniej rzecz ujmując podmiot uprawniony z zakresu majątkowych praw autorskich) upoważnia inną osobą do korzystania z utworu na wymienionych w umowie licencyjnej polach eksploatacji. Co istotne, umowa licencyjna powinna regulować przede wszystkim takie kwestie jak zakres korzystania z utworu, czas trwania licencji oraz zakres terytorialny udzielonego upoważnienia.
Jakie elementy powinna zawierać umowa licencyjna?
Prawidłowa konstrukcja umowy licencyjnej wymaga, aby przedmiotowa umowa zawierała co najmniej elementy przedmiotowo istotne. Jak wskazuje się w literaturze prawniczej:
„Mając na uwadze zasady ogólne zawierania umów cywilnoprawnych oraz regulacje szczególne zawarte w ustawie o prawie autorskim, można stwierdzić, że do elementów przedmiotowo istotnych umowy licencyjnej należy wskazanie stron umowy (licencjodawcy i licencjobiorcy), określenie utworu lub utworów, których umowa dotyczy, oraz upoważnienie do korzystania z utworu ze wskazaniem pól eksploatacji (zakresu upoważnienia). Umowa może zawierać również elementy dodatkowe, takie jak: zakres, miejsce i czas korzystania oraz postanowienie o wyłączności.” (vide J. Szyjewska-Bagińska, w: E. Ferenc-Szydełko red., Komentarz PrAut, 2020, art. 9, Nb II.1, SIP Legalis)”.
Podsumowując, umowa licencji powinna zawierać co najmniej następujące elementy:
- oznaczenie strony umowy licencyjnej (tj. licencjodawcy udzielającego upoważnienia oraz licencjobiorcy otrzymującego upoważnienie),
- określenie przedmiotu licencji, tj. utworu lub będącego przedmiotem korzystania na podstawie udzielonego upoważnienia licencyjnego (jedna licencja może przy tym oczywiście dotyczyć kilku utworów),
- wskazanie na upoważnienie (licencję) do korzystania z utworu
- określenie zakresu licencji czyli pól eksploatacji na których licencjobiorca będzie mógł korzystać z utworu
O ile wypada zgodzić się z przywołaną wyżej wypowiedzią przedstawicieli doktryny prawniczej, że inne elementy umowy licencyjnej nie są już przedmiotowo istotne, o tyle nie może budzić wątpliwości konstatacja, że w praktyce obrotu gospodarczego licencja powinna zawierać również inne elementy takie jak w szczególności: terytorium licencji, okres trwania licencji, termin wypowiedzenia umowy licencji, zasady ustalania wysokości wynagrodzenia licencyjnego, kwestie poufności dotyczące informacji przekazanych wraz z licencją, postanowienia dotyczące sublicencji etc.
Trzeba zaznaczyć, że o ile w praktyce pożądanym jest precyzyjne określenie zakresu eksploatacji objętego licencją przez odwołanie się do ustawowego nazewnictwa najważniejszych pól eksploatacji (vide art. 50 pr. aut. gdzie ustawodawca wskazał przykładowy katalog pól eksploatacji), o tyle nie jest to niezbędne, ponieważ oświadczenia woli stron umowy licencji podlegają ogólnym regułom zasad wykładni oświadczeń woli. Jak wskazuje się w doktrynie:
„Udzielenie licencji, podobnie jak przeniesienie praw autorskich, odbywa się na wskazanych w umowie i ustalonych przez strony polach eksploatacji. Katalog pól eksploatacji został zawarty w art. 50 PrAut i ma charakter otwarty oraz dynamiczny. Żaden przepis prawa nie nakłada na strony używania do opisu pól eksploatacji sformułowań wskazanych w art. 50 PrAut. Oznacza to, że można stosować to nazewnictwo, ewentualnie je doprecyzowując i dookreślając (np. utrwalanie i zwielokrotnianie egzemplarzy powieści techniką drukarską). Można jednak również używać dowolnego innego języka, zrozumiałego dla stron i oddającego ich intencje (np. wydrukowanie 10 tys. książek na papierze). Jakkolwiek może to być mniej jurydycznie poprawne, to takie sformułowanie będzie jednak skuteczne. Również w odniesieniu do pól eksploatacji zastosowanie mają bowiem kodeksowe zasady wykładni oświadczeń woli (art. 65 KC). Wymóg wymienienia pól eksploatacji nie oznacza również konieczności używania w umowie sformułowań kodeksowych czy też samego pojęcia „pola eksploatacji”.” (M. Michalak w: A. Michalak red., Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2019, SIP Legalis, komentarz do art. 67 pr. aut.).
Jakie są rodzaje licencji?
W literaturze prawniczej możemy spotkać różne podziały rodzajów umów licencyjnych, natomiast do najczęściej spotykanych podziałów licencji możemy zaliczyć podział na: umowę licencji wyłączną i niewyłączną.
Z licencją wyłączną mamy do czynienia w takim przypadku, gdy zawarta umowa licencyjna zastrzega na rzecz licencjobiorcy wyłączności korzystania z utworu w określony sposób. Konsekwentnie, licencja niewyłączna to taka licencja, która nie przyznaje licencjobiorcy monopolu prawnego na korzystanie z utworu lub utworów będących przedmiotem umowy licencji na określonych polach eksploatacji.
Warto zaznaczyć, że z umową licencji wyłącznej wiąże się dodatkowe istotne uprawnienie po stronie licencjobiorcy. Mianowicie, zgodnie z art. 67 ust. 4 pr. aut.:
„Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, uprawniony z licencji wyłącznej może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych, w zakresie objętym umową licencyjną.”
Kolejny często wskazywany podział licencji to umowa licencji pełna (nieograniczona) i niepełna
Umowa licencji pełna to taka umowa, na podstawie której licencjobiorca uzyskuje upoważnienie do korzystania z utworu będącego przedmiotem licencji w takim samym zakresie, jak przysługuje to licencjodawcy. Z kolei z licencją niepełną mamy do czynienia wtedy, gdy zakres korzystania z utworu przyznany na podstawie licencji jest ograniczony w stosunku do zakresu, który przysługuje licencjodawcy. Oczywiście, w takim przypadku, gdy licencjodawca jest jednocześnie twórcą utworu będącego przedmiotem licencji, to przysługuje mu pełnia majątkowych praw autorskich, a zatem możliwość eksploatacji utworu na wszystkich polach eksploatacji.
Wreszcie, w zależności od długości trwania licencji, wyróżnia się następujące licencje: licencja zawarta na czas nieoznaczony oraz licencja zawarta na czas oznaczony (określony)
Przedmiotowy podział ma istotne znaczenie z perspektywy możliwości wypowiedzenia umowy licencji, co zostanie szerzej omówione w jednym z kolejnych artykułów na blogu Kancelarii.
W jakiej formie powinna być zawarta umowa licencyjna?
Jednym z najczęstszych pytań dotyczących umowy licencyjnej jest pytanie o to, w jakiej formie powinna zostać udzielona licencja. Odpowiedzi w tym zakresie udziela sam ustawodawca, który w art. 67 ust. 5 pr. aut. wskazał, że w przypadku umowy licencji wyłącznej istnieje konieczność zawarcia jej w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Oznacza to w konsekwencji, że w przypadku takiej umowy, która nie przyznaje licencjobiorcy wyłączności na korzystanie z utworu w określony sposób, tj. na określonych polach eksploatacji, może ona zostać zawarta w dowolnej formie, a zatem również w sposób konkludentny (dorozumiany). Potwierdza to również bogate orzecznictwo, w tym również orzecznictwo sądów administracyjnych:
„Za dopuszczalne uznać należy stwierdzenie nabycia praw licencyjnych poprzez wystawienie faktury, dokumentującej zawartą umowę sprzedaży, także zawartą w formie ustnej lub przez fakty konkludentne (dorozumiane). W przypadku rekonstrukcji oświadczeń woli złożonych (wyrażonych) w sposób dorozumiany i ustalenia na ich podstawie treści danej czynności prawnej, konieczne jest jednak ustalenie szerokiego kontekstu sytuacyjnego, który towarzyszy konkretnym i zidentyfikowanym w sposób pewny i nie budzący wątpliwości zachowaniom podmiotów, których określone zachowania (działania) mogą być interpretowane jako nakierowane na wywołanie określonych skutków prawnych.”(vide Wyrok NSA z dnia 21 czerwca 2018 r., sygn. akt I FSK 454/17, SIP Legalis nr 1818550).
Kancelaria Prawa Gospodarczego Kraków – pomoc
Umowa licencji stała się w ostatnich latach jednym z ważniejszych elementów obrotu gospodarczego obejmującego korzystanie z dóbr niematerialnych podlegających ochronie prawa autorskiego. Niezależnie od ustawowych regulacji dotyczących licencji, prawodawca w istotnym zakresie pozostawił stronom umowy licencji swobodę w zakresie wzajemnego uregulowania praw i obowiązków. Stąd też, aby uniknąć na przyszłość wszelkich sporów i nieporozumień, warto skorzystać z pomocy adwokata czy radcy prawnego nie tylko na etapie sprawy sądowej, lecz przede wszystkim już na etapie konstruowania umowy licencji.