Ostatnio informowałem o wniosku o zabezpieczenie powództwa złożonym przez naszą Kancelarię („Wniosek o obniżenie rat kredytu opartego o WIBOR”). Sprawa dotyczyła usunięcia WIBOR-u z umowy kredytu. Chodzi oczywiście o ustalenie, że kredyt jest oprocentowany oprocentowaniem, na które składa się wyłącznie marża banku. W związku z tą informacją otrzymałem wiele zapytań, czy uznanie wniosku o zasadny oznaczać będzie dla Klienta wstrzymanie płatności rat kredytu z WIBOR-em? W tej sprawie akurat nie, jednakże możliwa jest także sytuacja w której udzielenie przez Sąd zabezpieczenia będzie równoznaczne z brakiem konieczności płatności jakichkolwiek rat do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy. Wszystko zależy od postanowień konkretnej umowy kredytu. Poniższy tekst ma przybliżyć tę tematykę.
Spis treści
Wniosek o zabezpieczenie w sprawie WIBOR-u
Na początek warto wspomnieć kilka słów na temat tego czym jest w ogóle zabezpieczenie powództwa i o co w tym wszystkim chodzi. Zgodnie z art. 7301 k.p.c.:
„§ 1. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
§ 2. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
§ 21. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
§ 3. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.”
Innymi słowy, chodzi o to, aby zabezpieczyć prawa powoda już na czas procesu. Celem tego jest uniknięcie sytuacji, że nawet pozytywne zakończenie postępowania nie będzie miało dla powoda znaczenia i istnieje potrzeba wcześniejszej ochrony jego interesów. W sprawach dotyczących kredytów opartych o WIBOR w grę może wchodzić obniżenie wysokości płaconych rat lub też wstrzymania konieczności ich zapłaty w ogóle.
Uprawdopodobnienie roszczenia
Aby Sąd udzielił zabezpieczenia należy uprawdopodobnić dwie przesłanki. Pierwszą z nich jest uprawdopodobnienie roszczenia. Chodzi o to, aby Sąd na podstawie dowodów przedłożonych do wniosku o zabezpieczenie doszedł do przekonania, że prima facie roszczenie jest zasadne. Nie jest zatem wymagane na tym etapie przesądzenie, że przyszły powód na pewno ma rację. Zgodnie z art. 243 k.p.c.:
„Zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu.”
Kwestią wyjaśnienia czym jest uprawdopodobnienie roszczenia zajmował się także Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt: I ACa 3/20, zgodnie z którym:
„Uprawdopodobnienie określone w art. 243 KPC prowadzi do złagodzenia formalnych środków dowodowych, będąc ich substytutem, w sytuacjach ściśle określonych przez Kodeks postępowania cywilnego. W tych sytuacjach stosowanie rygorów dowodowych nie jest konieczne, co może ułatwiać proces dowodzenia, tworząc jedynie stan prawdopodobny i – w związku z tym – swobodniej oceniany przez sąd, ale nie można wykluczyć, że strona, będąc zobowiązana do wykazania prawdopodobieństwa, będzie jednak zamierzać określony fakt udowodnić, a nie uprawdopodobnić. Strony w celu uprawdopodobnienia mogą posługiwać się zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego, jak i środkami nieuznawanymi przez Kodeks postępowania cywilnego za dowody. Uprawdopodobnienie nie daje pewności co do prawdziwości określonych twierdzeń.”
Na gruncie spraw dotyczących kredytów złotówkowych z WIBOR-em będzie zatem chodziło o to, aby wstępnie wykazać, że konkretne postanowienia umowne są niedozwolone i nie wiążą konsumenta.
Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia
Drugą przesłanką udzielenia zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie interesu prawnego. Konieczne jest zatem przekonanie Sądu do tego, że udzielenie ochrony prawnej jest zasadne już na tym etapie. Definicja interesu prawnego znajduje się w ust. 2 przytoczonego wyżej przepisu. Z perspektywy spraw dotyczących kredytów z WIBOR-em oczywiście trudno mówić, aby brak zabezpieczenia uniemożliwiał wykonanie orzeczenia lub osiągnięcie celu postepowania. W głównej mierze chodzi bowiem o roszczenie o ustalenie a sam zwrot nadpłat trudno uznać także za zagrożony jeżeli zobowiązanym do zapłaty ma być bank. Pozostaje jednak kwestia utrudnienia osiągniecia celu postępowania.
Jak wyjaśnia Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 30 marca 2015 r., sygn. akt: I ACz 597/15:
„Stan realnej obawy (…) osiągnięcia celu postępowania (w sprawach, w których wydane orzeczenie nie podlega wykonaniu w trybie egzekucyjnym) zachodzi w sytuacji, w której w czasie postępowania prawa uprawnionego zostały naruszone albo są zagrożone naruszeniem w taki sposób, że wymaga to niezwłocznego zabezpieczenia tych praw przed dalszymi naruszeniami do zakończenia postępowania.“
W przypadku kwestionowania postanowień umownych dotyczących WIBOR-u podstawą prawną są przepisy art. 3851 § 1 i n. k.c., będące implementacją Dyrektywy 93/13/EWG, a więc powinny one być wykładane w duchu dyrektywy, zapewniając maksymalizację osiągniecia celu, dla którego zostały stworzone. W tym samym duchu powinny być wykładane także przepisy dotyczące zabezpieczenia powództwa opartego na wskazanej podstawie prawnej. Celem polskich regulacji prawnych ma być bowiem zapewnienie pełnej efektywności regulacji przewidzianej w dyrektywie. Omawiane przepisy zmierzają natomiast do zaniechania stosowania przez przedsiębiorców niedozwolonych postanowień umownych oraz do zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie postanowień uznanych za niedozwolone (tak orzekł m.in. TSUE w wyroku wydanym w sprawie C-154/15).
W wyroku wydanym w sprawie C-407/18 TSUE zaznaczył natomiast, że niezgodne z przepisami dyrektywy są takie uregulowania państwa członkowskiego, które uniemożliwiają sądowi zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu zbadania podniesionych przez konsumenta zarzutów abuzywności postanowień umownych. Sprawa, na kanwie której doszło do wydania przytoczonego wyroku związana była pytaniem prejudycjalnym dotyczącym środka prawnego odpowiadającego polskiemu powództwu przeciwegzekucyjnemu. Wydaje się zatem, że skoro zgodnie z orzecznictwem TSUE możliwe jest wstrzymanie egzekucji, która realizowałaby uprawnienia przyznane na podstawie niedozwolonych postanowień, to tym bardziej możliwe jest wstrzymanie wykonania umowy w ogóle (tzn. w tym zakresie w którym można jej postanowienia uznać za abuzywne. Taka wykładnia prowadziłaby do zapobieżenia spełnianiu nienależnych świadczeń. Co więcej, zauważyć trzeba, że odmowa udzielenia zabezpieczenia oznaczałaby de facto zgodę Sądu na realizacji niedozwolonych postanowień umownych. Dodatkowo, po zakończeniu postępowania sądowego powstałaby konieczność wszczynania osobnego, dodatkowe procesu o zwrot nienależnie uiszczonych rat kredytu. Sam taki proces należałoby traktować w kategoriach poważnego utrudnienia osiągnięcia celu postepowania. Mając na uwadze zatem powyższe argumenty, w mojej ocenie kredytobiorcy posiadają interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia w sprawach dotyczących kredytu złotówkowego z WIBOR-em.
Obniżenie rat kredytu z WIBOR-em
Obniżenie wysokości raty kredytu będzie miało miejsce wówczas, gdy roszczeniem z jakim występuje kredytobiorca polega na ustaleniu, że kredyt jest oprocentowanym wyłącznie marżą banku. Sama umowa jako tako nie jest zatem kwestionowana. Innymi słowy nie żąda się ustalenia jej nieważności. Konstruując żądanie w taki sposób powód domaga się ustalenia, że zobowiązanie ma określoną treść. Więcej na ten temat można przeczytać we wpisie pt. „Usunięcie WIBOR z umowy kredytu złotówkowego”.
Wstrzymanie płatności rat kredytu z WIBOR-em
Analiza konkretnej umowy może jednak w niektórych sytuacjach prowadzić do wniosku, że niedozwolone postanowienia umowne są tak ściśle związane z istotą umowy, że ich usunięcie będzie prowadziło do nieważności umowy. Poruszałem tę tematykę w tekście pt. „Unieważnienie umowy kredytu ze zmienną stopą procentową”. Chodzi generalnie o to, że Sąd nie może uzupełniać luk w umowie, które powstały na skutek wyeliminowania niedozwolonych postanowień umownych. Jeżeli natomiast takie luki prowadziłyby do wypaczenia istoty umowy, wówczas można twierdzić, że umowa dotknięta jest sankcją nieważności. W takim wypadku zasadne może być wstrzymanie płatności rat kredytu z WIBOR-em.
Kancelaria Prawa Gospodarczego Kraków
Sprawy dotyczące kredytu z WIBOR-em należą do szczególnie wymagających. Konieczna jest tutaj znajomość nie tylko samego prawa ale także orzecznictwa związanego z niedozwolonymi postanowieniami umownymi. Analizy sprawy nie ułatwia także to, że w zależności od konkretnych postanowień umownych inne może być roszczenie, dochodzone w Sądzie. Zachęcamy zatem do kontaktu, aby przeanalizować Państwa dokumenty. Wspólnie zastanowimy się nad różnymi możliwościami i wybierzemy najbardziej optymalne rozwiązanie.
