Kredyt we frankach szwajcarskich (CHF)

Marcin Hotel
Radca Prawny dr Marcin Hotel

W prowadzeniu sprawy skupiam się na tym, żeby osiągnąć cel Klienta. Wybieram rozwiązania, które są nie tylko efektywne, ale i opłacalne.

Kredyty frankowe są owiane złą sławą z uwagi na problemy finansowe w jakie wpędziły kredytobiorców. Na szczęście, możliwe jest dzisiaj wygranie z bankiem w sądzie. Odfrankowienie kredytu lub unieważnienie umowy kredytu we frankach stało się już faktem dla wielu osób. Frankowicze, w kolejnych procesach przyczynili się do ukształtowania korzystnej linii orzeczniczej. Warto, aby każda osoba która posiadała lub posiada kredyt we frankach przeanalizowała swoją sytuację pod kątem możliwych do dochodzenia roszczeń. Pieniądze mogą być bowiem na wyciągniecie ręki. Jeśli natomiast posiadacie Państwo kredyt w walucie PLN ze zmienną stopą procentową opartą o WIBOR, zapraszam do zapoznania się z artykułem pt. Unieważnienie umowy kredytu ze zmienną stopą procentową.

Spis treści

Kredyt we frankach szwajcarskich (CHF)

Kredyt we frankach szwajcarskich był produktem masowo oferowany przez banki. Pomimo tego że środki były wypłacane z polskich złotych, wysokość zadłużenia była uzależniony od kursu franka szwajcarskiego, który w ostatnich latach bardzo mocno wzrósł, momentalnie zwiększając wysokość zadłużenia frankowiczów. Raport Najwyższej Izby Kontroli (tutaj) wskazuje, że państwo pozwoliło bankom na zbyt wiele. Niniejszy wpis ma za zadanie odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące tej tematyki.

Kredyt ideksowany kursem CHF

Kredytem indeksowanym jest kredyt w którym kwota udzielanego kredytu została określona w walucie PLN, jednakże aktualne saldo kredytu zależy od kursu waluty CHF. Przykładowy zapis umowy mógłby brzmieć tak: Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę w wysokości X złotych. Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF. Oczywiście taka konstrukcja wpływa bezpośrednio na wysokość rat, jakie kredytobiorca jest zobowiązany wpłacać do banku. Technicznie, indeksacja polegała na tym, że po wypłacie kwoty kredytu, kwota jego była przeliczana po kursie CHF. I tutaj pojawiał się pierwszy i być może najważniejszy problem. Mianowicie, bank dokonywał tego przeliczenia po znanym tylko sobie kursie. Co więcej, kurs ten był ustalany arbitralnie przez bank. Nie dość zatem, ze bank de facto samodzielnie określał wysokość zobowiązania kredytobiorcy to jeszcze czynił to na zasadach nie znanych temu ostatniemu.

Kredyt denominowany do CHF

Kredyt denominowany to kredyt w którym kwota kredytu jak również jego aktualne saldo wyrażone są w walucie CHF, jednakże wypłata środków następuje w walucie PLN. Przykładowy zapis umowy mógłby brzmieć tak: Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę w wysokości X CHF.  Na podstawie wniosku składanego przez kredytobiorcę, który wskazywał kwotę w polskich złotych, bank ustalał kwotę franków szwajcarskich, na którą miał opiewać kredyt. Taka kwota była wpisywana do umowy. W dniu uruchomienia kredytu, bank natomiast wypłacał kwotę w złotówkach po przeliczeniu kwoty według kursu CHF. Problemem było to, że wysokość tego kursu była samowolnie ustalana przez bank. Kredytobiorca nie miał zatem żadnej możliwości weryfikacji w jaki sposób kurs przeliczeniowy został ustalony. Bank zatem mógł kształtować wysokość swojego zobowiązania w dowolny sposób. W umowie co prawda znajdowało się odniesienie do tabel kursowych, jednakże umowa w żaden sposób nie ustalała w jaki sposób te tabele są określane.

Odfrankowanie kredytu

Odfrankowienie kredytu związane jest przede wszystkim z kredytami indeksowanymi kursem CHF. Generalnie chodzi tu o to, że klauzule indeksacyjne mogą być uznane za niedozwolone postanowienia umowne. Kwestię tę reguluje art. 3851 § 1 k.c., zgodnie z którym:

„Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.”

Chodzi i to, ze tabele kursowe stosowane przez banki były ustalane przez nie w dowolny sposób. Umowy kredytowe nie zawierały żadnych zasad, które wiązałyby banki przy określaniu wysokości kursu CHF. Konsument nie miał zatem żadnej możliwości weryfikacji działań banku, a ten swobodnie określał wysokość kursu, służącego do określania wysokości zadłużenia. Abstrahując jednak od samej abuzywności postanowień dotyczącego klauzul indeksacyjnych, zauważyć trzeba, że umowa zawierająca takie klauzule może być także uznana za nieważną z uwagi na sprzeczność z art. 69 prawa bankowego. Argumentem jest tutaj to, że ciężko mówić tutaj o tym, aby kwota kredytu była rzeczywiście ustalona. Co więcej umowa taka nierównomiernie rozkłada ryzyko pomiędzy obydwie strony, wykorzystując przy tym niedoinformowanie konsumenta co do ryzyka kursowego.

Skutkiem stwierdzenie, że dane postanowienie umowne jest niedozwolone jest to, że nie wiąże ono konsumenta. Przyjmuje się tu fikcję prawną, tak jakby dane postanowienie nigdy nie zostało do umowy wprowadzone. Oznacza to w rezultacie, ze kredyt był wzięty w polskich złotych i nigdy nie nastąpiło przeliczenie jego wartości do CHF. Zostaje zatem do spłaty kapitał w polskich złotych z oprocentowaniem opartym o stopę LIBOR. Wynikiem pomyślnego wyroku jest także zwrot nadpłaconych przez kredytobiorcę rat. Tzn. z uwagi na fakt, że „raty indeksowane” są wyższe niż te które byłyby ustalone wyłącznie o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, bank zobowiązany jest do zwrotu nadpłaty każdej z rat.

Zauważyć przy tym należy, że w nowszym orzecznictwie podnosi się, że eliminacja mechanizmu indeksacji z umowy może prowadzić do dalej idących skutków tj. do stwierdzenia nieważności umowy. Jednym z głównych orzeczeń, zajmujących się tą tematyką był wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie o sygn. akt: C-260/18 (tj. słynny „wyrok w sprawie państwa Dziubak”), zgodnie z którym:

„1. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L z 1993 r., Nr 95, s. 29) należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy.

2. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai (C‑26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie.

3. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.

4. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.”

Pogląd ten został rozwinięty przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt: V CSK 382/18, w którym stwierdzono, że:

„Nie powinno budzić wątpliwości, że o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134). Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).”

Unieważnienie kredytu

Unieważnienie kredytu dotyczy przede wszystkim kredytów denominowanych. Sądy przyjmują tutaj, że  odesłanie w umowie kredytu do tabel kursowych banku narusza zasadę swobody umów, ponieważ bank może de facto samodzielnie kształtować wysokość swojego zobowiązania. Co więcej, zastosowanie klauzul denominacyjnych powoduje sprzeczność umowy z art. 69 prawa bankowego, gdyż brak jest określenia w umowie kwoty kredytu, która jest udzielana przez bank. Brak określenia świadczenia jednej ze stron umowy powoduje natomiast, że zobowiązanie nie istnieje.

Warto jednak zaznaczyć, że pojawiają się wypowiedzi Sądu Najwyższego, w którym opowiada się on za utrzymaniem w mocy kredytu denominowanego do CHF, przyjmując, że kwotą kredytu była w istocie kwota wypłacona – por wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., sygn. akt: IV CSK 309/18:

„Jeżeli walutą zobowiązania o udzielenie kredytu był polski złoty, to w razie wadliwości „klauzuli denominacyjnej” wartość nominalną umowy określa suma pieniężna w walucie polskiej przekazana przez bank deweloperowi.”

Skutki unieważnienia umowy kredytu we frankach

Stwierdzenie, że umowa kredytu we frankach jest nieważna niesie ze sobą bardzo poważne skutki. Po pierwsze uznaje się wówczas, że umowa jest nieważna od początku, czyli tak jakby nigdy nie została zawarta. Tym samym wszystko to, co było świadczone na jej podstawie należy uznać za świadczenia nienależne. Dotyczy to w szczególności zapłaty wszystkich rat wraz z odsetkami i prowizją, ale także wypłaty samej kwoty kredytu. Tym samym powstaje obowiązek zwrotu przez bank wszystkich środków, które otrzymał on od kredytobiorcy, a z drugiej strony obowiązek zwrotu całej kwoty otrzymanego kredytu. Dodatkowo, unieważnienie kredytu we frankach powoduje, że nieważne są także wszystkie zabezpieczenia ustanowione na rzecz banku, w tym oczywiście hipoteka oraz dodatkowe jak np. ubezpieczenie niskiego wkładu.

Teoria salda i teoria dwóch kondykcji

Unieważnienie kredytu we frankach powoduje, że wzajemne roszczenia podlegają rozliczeniu. W doktrynie pojawiły się dwie możliwości rozwiązania tego problemu. Pierwszym jest tzw. teoria salda. Jest to stanowisko reprezentowane przez banki z uwagi na jego korzystność dla instytucji finansowych. Chodzi tu o to, że sąd orzekając o nieważności i o zasądzeniu określonej kwoty pieniężnej, powinien dokonać wyliczenia jaka jest różnica pomiędzy roszczeniem kredytobiorcy a roszczeniem banku. Zdaniem banków, jedynie bowiem taka różnica może być zasądzona w procesie. Drugim podejściem jest tzw. teoria dwóch kondykcji. Opiera się ona na założeniu, że każde z roszczeń stron ma osobny byt i nie może dochodzić tu do żadnej automatycznej kompensacji. Często bowiem te roszczenia są regulowane przez inne przepisy np. w zakresie terminu przedawnienia. Orzecznictwo na szczęście dla kredytobiorców przechyla się w stronę drugiej z zaprezentowanej teorii. Przykładem może być tu uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt: III CZP 11/20, zgodnie z którą:

„Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.”

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021, sygn. akt: III CZP 6/21, zgodnie z którą:

„Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.”

Wstrzymanie płatności rat kredytu frankowego

Składając pozew istnieje możliwość jednoczesnego złożenia wniosku o zabezpieczenie powództwa poprzez wstrzymanie płatności rat kredytu na czas trwania postępowania. Aby uzyskać korzystne dla siebie postanowienie sądu należy uprawdopodobnić swoje roszczenie oraz interes prawny. Ta pierwsza przesłanka zasadza się na ocenie czy prima facie roszczenie powoda zasługuje na uwzględnienie. Innymi słowy chodzi o to, czy na podstawie samego pozwu, sąd dojdzie do przekonania, że roszczenie jest zasadne. Interes prawny można uprawdopodobnić poprzez wykazanie, że kwota w postaci sumy rat wpłaconych do banku przekroczyła już wysokość wypłaconego kredytu. Skoro bowiem bank otrzymał z powrotem wszystkie pieniądze, które pozostawił do dyspozycji kredytobiorcy i jedynie zwrotu tej kwoty może się domagać, nie ma powodów dla których nadal powinien otrzymywać nadwyżkę ponad to co zostało mu już wpłacone.

Odfrankowienie czy unieważnienie kredytu CHF

Z perspektywy czysto ekonomicznej unieważnienie kredytu we frankach wydaje się rozwiązaniem korzystniejszym. W rzeczywistości mamy bowiem wówczas do czynienia z darmowym kredytem. W przypadku jednak, gdy suma wpłaconych rat nie odpowiada jeszcze kwocie samego kredytu, należy liczyć się z koniecznością zwrotu całości środków otrzymanych od banku. Rozważając ten aspekt, korzystniejsze może być zatem samo odfrankowienie kredytu.

Kredyty we frankach Kancelaria Kraków

Nasza kancelaria prowadzi sprawy dotyczące kredytów frankowych. Reprezentujemy naszych klientów zarówno w procesach dotyczących odfrankowienia kredytu jak i unieważnienia kredytu frankowego. Posiadamy niezbędną wiedzę i doświadczenie aby rzetelnie przeanalizować sprawę i zaproponować takie rozwiązanie, które będzie optymalne pod kątem kosztów i możliwych roszczeń. Powierzając nam sprawę mają Państwo pewność, że sprawa trafia do kancelarii prawnej, która specjalizuje się w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Zachęcamy do kontaktu każdą osobę, która posiada kredyt frankowy CHF. Wstępna ocena umowy jest bezpłatna i stanowi podstawę do przedstawienia oferty na prowadzenie sprawy. Warto zatem skorzystać z tej możliwości, aby dowiedzieć się jakie prawa przysługują w przypadku konkretnej umowy. Oprócz postępowanie związanych z unieważnianiem kredytów frankowych czy też kredytów opartych o WIBOR zajmujemy się także takimi zagadnieniami jak: Ponowne badanie zdolności kredytowej przez bank oraz żądanie dodatkowego zabezpieczenia.

dr Marcin Hotel

dr Marcin Hotel

Specjalizuję się w prawie gospodarczym. Stopień doktora nauk prawnych uzyskałem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jestem członkiem Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie. Więcej o mnie....

Jeśli szukacie Państwo pomocy dotyczącej powyższej tematyki, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Prawa Gospodarczego w Krakowie. Oprócz samego Krakowa, prowadzimy także sprawy na terenie całej Polski, a w szczególności w miastach takich jak: Warszawa, Katowice, Tarnów czy Rzeszów. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Kontakt

+48 12 307 27 38

TMH Tomasz Marek Marcin Hotel Adwokaci i Radcowie Prawni spółka partnerska
Rynek Dębnicki 6/3
30-319 Kraków
Contact Form (#3)